آشنایی بازندگی دکتر محمود حسابی

[**FERESHTEH**]

http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/tafresh-22.jpg پدرش (سید عباس معزالسلطنه) و مادرش (گوهرشاد حسابی) هر دو اهل تفرش بودند. او چهار سال اول دوران کودکی‌اش را در تهران سپری نمود. سپس به همراه والدین و برادرش عازم شامات شد. در هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت، با تنگدستی و مرارتهای دوری از میهن، در مدرسه کشیش‌های فرانسوی آغاز کرد. در همان زمان تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی را نزد مادرش فرا می‌گرفت. او قرآن کریم و دیوان حافظ را از حفظ می‌دانست. وی اعتقادی ژرف به قران داشت. او همچنین بر کتب بوستان، گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی و منشات قائم مقام فراهانی اشراف کامل داشت. محمود حسابی در ۱۲ شهریور سال ۱۳۷۱ هجری شمسی در بیمارستان دانشگاه ژنو درگذشت. آرامگاه (خانوادگی) وی در شهر تفرش قرار دارد



تحصیلات



شروع تحصیلات متوسطه او مصادف با آغاز جنگ جهانی اول و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. از این رو، به مدت دو سال در منزل به تحصیل پرداخت. پس از آن در کالج آمریکایی بیروت به تحصیلات خود ادامه داد. در سن هفده سالگی لیسانس ادبیات، و در سن نوزده سالگی لیسانس بیولوژی را اخذ نمود. پس از آن در رشته مهندسی راه و ساختمان از دانشکده فرانسوی مهندسی در بیروت فارغ التحصیل شد. در آن دوران با اشتغال در نقشه کشی و راهسازی، به امرار معاش خانواده کمک می‌کرد. او همچنین در رشته‌های پزشکی، ریاضیات و ستاره شناسی به تحصیلات دانشگاهی پرداخت.
دکتر حسابی در دانشگاه سوربن فرانسه، در رشتهٔ فیزیک به تحصیل و تحقیق پرداخت. در سال ۱۹۲۷ میلادی در سن بیست و پنج سالگی دانشنامه دکترای فیزیک خود را، با ارائهٔ رساله‌ای تحت عنوان «حساسیت سلول‌های فتوالکتریک»، با درجه عالی دریافت نمود.
دکتر حسابی در دانشگاه پرینستون آمریکا تحت نظر پروفسور انیشتین فرضیاتی درباره «بی نهایت بودن ذرات» و «عبور نور از مجاورت ماده» ارائه نمودالگو:نیازمند مدرک. سپس در دانشگاه شیکاگو برای اثبات فرضیه‌هایش آزمایشاتی انجام داد.
شرکت راهسازی فرانسوی که او در آن مشغول به کار بود، به پاس قدردانی از زحماتش، وی را برای ادامه تحصیل به فرانسه اعزام کرد. در سال ۱۹۲۴ میلادی به مدرسه عالی برق پاریس راه یافت و در سال ۱۹۲۵ میلادی فارغ التحصیل شد.



زبان‌های خارجی



حسابی علاوه بر زبان فارسی، به زبان عربی، فرانسوی، انگلیسی و آلمانی تسلط داشت. در تحقیقات علمی خود از زبان‌های سانسکریت، لاتین، یونانی، پهلوی، اوستایی، ترکی، ایتالیایی و روسی نیز استفاده می‌نمد





فعالیت‌های شغلی و اجتماعی


http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/pic_4_1.jpg


او هم‌زمان با تحصیل در رشته معدن، در راه آهن برقی فرانسه نیز کار می‌کرد. پس از فارغ التحصیل شدن در رشته معدن، در معادن آهن شمال فرانسه و معادن زغال سنگ ایالت «سار» به کار مشغول شد.
وی با وجود امکان ادامه تحقیقات در خارج از کشور، به ایران بازگشت و به پایه گزاری علوم نوین و تاسیس دارالمعلمین و دانشسرای عالی، دانشکده‌های فنی و علوم دانشگاه تهران، نگارش ده‌ها کتاب و جزوه و راه اندازی و پایه گزاری فیزیک و مهندسی نوین پرداخت.
وی همچنین در کابینه محمد مصدق، وزیر فرهنگ بود.



موسیقی



حسابی با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب به خوبی آشنا بود. وی با کمک تنی چند از دانشجویان خود در دانشسرای عالی توانست تغییراتی در کاسه سه تار (ساز ایرانی) ایجاد نماید.


ورزش



وی در چند رشته ورزشی نیز موفقیت‌هایی کسب کرد، از جمله کسب مدرک نجات غریق در رشته شنا .




افتخارات


http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/5.jpg

وی به سبب تلاش‌های خستگی ناپذیر لقب پدر علم فیزیک و مهندسی نوین ایران در کشور را کسب نمود.
ایشان همچنین به دریافت بالاترین نشان علمی فرانسه یعنی لژیون دونور مفتخر گردید.
وی درسال ۱۹۹۰ به عنوان «مرد اول علمی جهان» برگزیده شد.



خدمات



http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgاولین نقشه برداری فنی و تخصصی کشور (راه بندرلنگه به بوشهر)
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgاولین راهسازی مدرن و علمی ایران (راه تهران به شمشک)
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgاولین مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری اولین مدارس عشایری کشور
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری دارالمعلمین عالی
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری دانشسرای عالی
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgساخت اولین رادیو در کشور
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgراه اندازی اولین آنتن فرستنده در کشور
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgراه اندازی اولین مرکز زلزله شناسی کشور
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgراه اندازی اولین رآکتور اتمی سازمان انرژی اتمی کشور
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgراه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgمحاسبه و تعیین ساعت ایران
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری اولین بیمارستان خصوصی در ایران، به نام بیمارستان گوهرشاد
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgشرکت در پایه گزاری فرهنگستان ایران و ایجاد انجمن زبان فارسی
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgتدوین اساسنامه طرح تاسیس دانشگاه تهران
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری دانشکده فنی دانشگاه تهران
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری دانشکده علوم دانشگاه تهران
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری شورای عالی معارف
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری مرکز عدسی سازی اپتیک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری بخش آکوستیک در دانشگاه و اندازه گیری فواصل گام‌های موسیقی ایرانی به روش علمی
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری انجمن موسیقی ایران و مرکز پژوهش‌های موسیقی
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری و برنامه ریزی آموزش نوین ابتدایی و دبیرستانی
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری مرکز تحقیقات اتمی دانشگاه تهران
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری سازمان انرژی اتمی ایران
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری اولین رصدخانه نوین در ایران
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری مرکز مدرن تعقیب ماهواره‌ها در شیراز
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری مرکز مخابرات اسدآباد همدان
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری کمیته پژوهشی فضای ایران
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgایجاد اولین ایستگاه هواشناسی کشور (در ساختمان دانشسرای عالی در نگارستان دانشگاه تهران)
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgتدوین اساسنامه و تاسیس موسسه ملی استاندارد
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgتدوین آیین نامه کارخانجات نساجی کشور و رساله چگونگی حمایت دولت در رشد این صنعت
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgپایه گزاری واحد تحقیقاتی صنعتی سغدایی (پژوهش و صنعت در الکترونیک، فیزیک، فیزیک اپتیک، هوش مصنوعی)
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgراه اندازی اولین آسیاب آبی تولید برق (ژنراتور) در کشور
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgایجاد اولین کارگاه‌های تجربی در علوم کاربردی در ایران
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgایجاد اولین آزمایشگاه علوم پایه در کشور
http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-333333.jpgمقالات علمی منتشر شده

چنانچه از جستجوی مجلات علمی آن زمان به دست می‌آید، ایشان صاحب شش مقاله علمی در زمینه فیزیک هستند که هیچکدام از نظر علمی قابل توجه به نظر نرسیده‌اند.

و به همین خاطر نشان Commandeur de la Légion d'honneur به ایشان اهدا گردید!
خلاصه ای از تئوری معروف او:


دکتر حسابی یکبار تابستان برای مدت کوتاهی به ایران بازگشت و در خانه ای متعلق به آقای جمارانی تابستان را سپری می کرد و در همین ایام در حین مطالعات به این فکر افتادند که علت وجود خاصیتهای ذرات اصلی باید در این باشد که این ذرات بی نهایت گسترده اند و هر ذره ای در تمام فضا پخش است و نیز هر ذره ای بر ذرات دیگر تاثیر می گذارد. به این ترتیب به فکر آزمایشی افتاد که این نظریه را اثبات و یا نفی کند . او با خود فکر کرد اگر این تئوری صحیح باشد باید چگالی یک ذره مادی به تدریج با فاصله از آن کم شود و نه اینکه یک مرتبه به صفر برسد و نباید ذره مادی شعاع معینی داشته باشد. پس در اینصورت نور اگر از نزدیکی جسمی عبور کند باید منحرف شود و پس از اینکه محاسبات مربوط به قسمت تئوری این نظریه را به پایان رسانید پس از بازگشت به امریکا به راهنمایی پرفسور انیشتین در دانشگاه پرنیستون به تحقیقات در این زمینه پرداخت. پرفسور انیشتین قسمت نظری تئوری را مطالعه کرد و دکتر حسابی را به ادامه کار تشویق کرد. دکتر حسابی به راهنمایی پرفسور انیشتین به تکمیل نظریه پرداخت سپس یک سال دیگر در دانشگاه شیکاگو به کار پرداخت و آزمایشهایی در این زمینه انجام داد. وی با داشتن یک انتر فرومتر دقیق توانست فاصله نوری را در عبور از مجاورت یک میله اندازه بگیرد و چون نتیجه مثبت بود آکادمی علوم آمریکا نظریه دکتر حسابی را به چاپ رسانید. برخی همکاران از نامأنوس بودن و جدید بودن این فکر متعجب شدند و برخی از این نظریه استقبال کردند.
شرح آزمایشهای انجام شده و نتیجه آن:

در اثبات این نظریه اگر در آزمایش, نور باریک لیزر از مجاورت یک میله وزین چگال عبور داده شود, سرعت نور کم می شود. در نتیجه پرتو لیزر منحرف میگردد. هرگاه پرتو لیزر بطور مناسبی از میان دو جسم سنگین که در فاصله ای از هم قرار دارند عبور داده شود انحراف آن هنگام عبور از مجاورت جسم اول و سپس از مجاورت جسم دوم به خوبی معلوم میشود و این انحراف قابل عکسبرداری است. این آزمایش گسترده بودن ذره را نشان می دهد. بر طبق این آزمایش انحراف زیاد پرتو لیزر فقط در اثر پراش نبوده بلکه مربوط به جسم است. بر حسب این نظریه هر ذره, مثلاً الکترون, کوارک یا گلویون نقطه شکل نیست بلکه بی نهایت گسترده است و در مرکز آن چگالی بسیار زیاد بوده و هر چه از مرکز فاصله بیشتر شود آن چگالی بتدریج کم می شود. بنابراین یک پرتو نور از یک فضای چگالی عبور کرده و شکست پیدا میکند و انحراف می یابد.
اختلاف تئوری بی نهایت بودن ذرات با تئوریهای قبلی:

در تئوریهای قبلی هر ذره قسمت کوچکی از فضا را در بر دارد یعنی دارای شعاع معینی است و خارج از آن این ذره وجود ندارد ولی در این تئوری ذره تا بی نهایت گسترده است و قسمتی از آن در همه جا وجود دارد. در تئوریهای جاری نیروی بین دو ذره از تبادل ذرات دیگر ناشی می شود و این نیرو مانند توپی در ورزش بین دو بازیکن رد و بدل می شود و این همان ارتباطی است که یبن آنها حاکم است و در تئوریهای جاری تبادل ذرات دیگری این ارتباط میان دو ذره را ایجاد میکند. مثلاً نوترون که بین دو ذره مبادله می شود, اما در تئوری دکتر حسابی ارتباط بین دو ذره همان ارتباط گسترده ایست که در همه جا بعلت موجودیت آنها در تمام فضا بین آنها وجود دارد.
ارتباط این تئوری با تئوری نسبیت انیشتین:

تئوری انیشتین می گوید: خواص فضا در حضور ماده با خواص آن در نبود ماده فرق دارد, به عبارت ریاضی یعنی در نبود ماده, فضا تخت است ولی در مجاورت ماده فضا انحنا دارد. اگر بگوییم یک ذره در تمام فضا گسترده است در هر نقطه از فضا چگالی ماده وجود دارد و سرعت نور به آن چگالی بستگی دارد به زبان ریاضی به این چگالی می توان انحنای فضا گفت.

ارتباط فلسفی این تئوری با فلسفه وحدت وجود:

در این نگرش همه ذرات جهان بهم مرتبط هستند. زیرا فرض بر این است که هر ذره تا بی نهایت گسترده است و همه ذرات جهان در نقاط مختلف جهان با هم وجود دارند.یعنی در واقع قسمت کوچکی از تمام جهان در هر نقطه ای وجود دارد.



عکسی از آخرین ساعات عمر پروفسور حسابی




http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/Untitled-212.jpg





موزه دکتر حسابی


http://www.beytoote.com/images/stories/scientific/289910_orig.jpg
اندک زمانی پس از مرگ دکتر حسابی در سال ۱۳۷۲، خانه او تبدیل به موزه‌ای شد که در آن وسایل شخصی، مدارک علمی و تحصیلی، نشان‌ها و تقدیرنامه‌ها و عکس‌های قدیمی و متن نطق‌ها و نوشته‌ها، از جمله پژوهش‌های مربوط به بی نهایت بودن ذرات، در آن به نمایش گذاشته شده‌است. این موزه در خیابان تجریش - خیابان مقصودبیک قرار دارد.