بدون اغراق می توان تاج محل را مشهورترین بنای تاریخی هندوستان و یکی از مشهورترین آثار تاریخی دنیا دانست.

بخشی از شهرت این بنا مدیون تاریخچه ویژه آن است که بی شباهت به فیلم های پرسوز و گداز هندی نیست.

می توان تاج محل را بنایی دانست که با جادوی عشق ساخته شده است.

تاج محل، آرامگاهی است زیبا که در شهر آگرا در هندوستان قرار دارد و به عنوان یکی از عجایب هفتگانه جدید در جهان شناخته شده است.

این بنا در دوره مغول های هندوستان همزمان با پادشاهان صفویه در ایران و در دوره پادشاهی شاه جهان هند ساخته شد.

شاه جهان همسر سوم خود با نام ممتاز محل را بسیار دوست داشت و پس از مرگش، آرامگاهی برای وی ساخت تا یاد و خاطره اش را زنده نگه دارد.

آرامگاه تاج محل و محوطه اطراف آن نزدیک به ۴۰۵ هکتار است و همچون جواهری در میان بناهای معماری اسلامی در هند می درخشد.

این بنا به عنوان شاهکار معماری در سطح جهانی شناخته شده و از سوی میراث جهانی تحسین شده و سال ۱۹۸۳ در سازمان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

جالب است بدانید که ممتاز محل یا ارجمند بانو بیگم که اصالتی ایرانی داشت، سومین همسر شاه جهان بوده و نزد شاه جهان بسیار محبوب.

ممتاز محل هنگام به دنیا آوردن چهاردهمین فرزندشان به نام گائوهارا بیگم سال ۱۶۳۱ میلادی از دنیا می رود و شاه جهان که اندوه بزرگی را متحمل شده بود، تصمیم به ساخت آرامگاهی برای یاد بود همسرش می گیرد و ساخت این بنا را به مرحله اجرا می گذارد.

بنای تاج محل نخستین و مهم ترین نمونه معماری اسلامی دوره مغول در هند است که سبک معماری آن ترکیبی از سبک های معماری ایران، ترکیه و هند است.

همه سطح نمای بیرونی بنای آرامگاه با سنگ مرمر پوشیده شده و بنایی یکدست سفید و زیبا را به نمایش می گذارد و با وجود گنبد سفید رنگ بنا ساختاری از مجموعه ای یکپارچه را در برابر دیدگان گردشگران ترسیم می کند. جالب است بدانید قبر ممتاز محل نیز از سنگ مرمر پوشیده و تزئین شده است.

ساخت بنای تاج محل سال ۱۶۳۲ میلادی (۱۰۴۲ خورشیدی) آغاز شده و سال ۱۶۴۸ میلادی (۱۰۵۸ خورشیدی) به پایان رسید و محوطه سازی و ساخت باغ این آرامگاه تا پنج سال پس از آن ادامه داشته و در سال ۱۶۵۳ میلادی ساخت مجموعه به طور کامل به پایان رسید.

در ساخت این آرامگاه، هزاران هنرمند و صنعتگر مشغول کار بودند و نتیجه ۲۱ سال هنر و کار آنها بنایی است که امروزه یکی از پربازدیدکننده ترین مکان های تاریخی به حساب می آید.

به طور کلی طراحی و ساخت این بنا زیر نظر معماران شاهنشاهی زمان خود بود و گروهی خاص سرپرستی هنرمندان، صنعتگران و معماران این بنا را به عهده داشتند که شامل ابوالکریم مامور خان، مکرمت خان و استاد احمد لاهوری بودند. استاد احمد لاهوری طراح اصلی این آرامگاه به حساب می آمده است.


هنرمندان و صنعتگران این بنا از ایران، هند و عثمانی بوده اند. دو نفر از هنرمندان ایرانی که در ساخت این آرامگاه شرکت داشتند، امانت خان شیرازی و محمد خان شیرازی بودند. در منابع تاریخی ذکر شده امانت خان شیرازی خوشنویس این بنا بوده که نوشته های این بنا را با خط ثلث در رنگ مشکی بر بدنه سفیدرنگ مرمرین بنا نقش داده است.

در لحظه ورود به مجموعه تاج محل می توان به ترتیب چهارسوی بازار را به نظاره نشست و پس از گذشت از فضایی رابط که میدان جلوخانه است، به باغ مجموعه رسید که باغی بسیار زیبا و دلنشین است و نمادی از باغ های اصیل ایرانی را به نمایش می گذارد و پس از گذشتن از باغ، می توان به آرامگاه و در درون آن به مزار ممتاز محل دست یافت.

ساختمان بنای تاج محل از ۵۸ متر بلندا و ۵۶ متر پهنا برخوردار است که مقبره ممتازمحل درست در مرکز مجموعه قرار گرفته است.

بنای مرمری بزرگ آرامگاه تاج محل روی تخته سنگ مربعی شکل بزرگی از جنس مرمر به اندازه صد متر در صد متر ساخته شده و دارای گلدسته ها و ایوان های متقارن است که زیبایی بنا را دوچندان کرده است.

این تقارن به گونه ای دقیق و زیبا اجرا شده است که از هر سمت که به آن نگریسته شود، تصویری یکسان دیده می شود.

در هر یک از گوشه های این سکوی مربع شکل مناره ای به بلندای ۴۲ متر بر پایه ای هشت ضلعی خودنمایی می کند که بالای آن گلدسته قرار دارد.

در سراسر دیواره های این بنای عظیم، آیات قرآنی با خطوط زیبا خوشنویسی شده اند.

از سوره هایی که در تزئینات این بنا به کار رفته می توان به سوره های ناس، فتح، شمس، الملک، المرسلات، التکویر، الانفطار، الانشقاق، الفجر، الضحی، الشرح، التین، البینه و الاخلاص اشاره کرد.

باغ تاج محل همانند باغ های ایرانی ساخته شده که بسیار زیباست و معماری دوره صفوی ایران را در هند به نمایش می گذارد.

گل رز و نرگس زرد از گل هایی است که به فراوانی در این باغ دیده می شود و در کنار آنها تعداد درختان میوه نسبت به درختان تزئینی نیز بسیار زیاد است.


با بررسی های انجام شده، طرح بنای تاج محل از بنای تیمور لنگ گورکانی در سمرقند، آرامگاه همایون و آرامگاه اعتمادالدوله (که گاهی به نام بچه تاج محل خوانده می شود) و مسجد جامع دهلی گرفته شده است.


در معماری دوره های نخستین امپراتوری مغول ها در هند، بیشتر از سنگ های ماسه ای قرمز رنگ برای تزئین و نماکاری استفاده می شد، در حالی که شاه جهان استفاده از سنگ مرمر سفید، سنگ های نیمه قیمتی و تزئیناتی با جواهر را در معماری زمان خود ایجاد کرد و مرحله ای جدید و ویژه را در معماری دوره مغول هند به وجود آورد.