وَمِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ ائْذَنْ لِی وَلَا تَفْتِنِّی أَلَا فِی الْفِتْنَةِ سَقَطُوا وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِیطَةٌ بِالْکَافِرِینَ ﴿۴۹﴾
و از آنان کسى است که مى گوید مرا [در ماندن]اجازه ده و به فتنه ام مینداز هشدار که آنان خود به فتنه افتاده اند و بى تردید جهنم بر کافران احاطه دارد (۴۹)شان نزول:
گروهى از مفسران نقل کرده اند هنگامى که پیامبران (علیهم السلام) مسلمانان را آماده جنگ تبوک مى ساخت و دعوت به حرکت مى کرد یکى از رؤساى طائفه بنى سلمة به نام جد بن قیس که در صف منافقان بود خدمت پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) آمد و عرض کرد اگر اجازه دهى من در این میدان جنگ حاضر نشوم زیرا علاقه شدیدى به زنان دارم مخصوصا اگر چشمم به دختران رومى بیفتد ممکن است دل از دست بدهم و مفتون آنها شوم! و دست از کارزار بکشم! پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) به او اجازه داد.
در این موقع آیه فوق نازل شد و عمل آن شخص را محکوم ساخت، پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) رو به گروهى از بنى سلمه کرد و گفت: بزرگ شما کیست؟ گفتند جد بن قیس، ولى او مرد بخیل و ترسویى است، فرمود: چه دردى بدتر از درد بخل، سپس فرمود: بزرگ شما آن جوان سفید رو بشر بن براء است (که مردى است پر سخاوت و گشاده روى)
تفسیر:
شان نزول فوق نشان مى دهد که انسان هر گاه بخواهد شانه از زیر بار مسؤ لیتى خالى کند از هر وسیله اى براى خود بهانه مى تراشد، همانند بهانه اى که (جد بن قیس) منافق براى عدم حضور در میدان جهاد درست کرد، و آن اینکه ممکن است زیبارویان رومى دل او را بربایند و دست از جنگ بکشد و به (اشکال شرعى) گرفتار شود.
گفتار (جد بن قیس) مرا به یاد گفته یکى از ماموران جبار مى اندازد که مى گفت:: اگر ما مردم را تحت فشار قرار ندهیم حقوقى که دریافت مى داریم براى ما شرعا اشکال دارد یعنى براى رهایى از این اشکال باید ظلم و ستم به خلق خدا کنیم.
به هر حال قرآن در اینجا روى سخن را به پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) کرده و در پاسخ این گونه بهانه جویان رسوا مى گوید: (بعضى از آنها مى گویند به ما اجازه ده که از حضور در میدان جهاد خوددارى کنیم و ما را مفتون و فریفته (زنان و دختران زیبا روى رومى) مساز! (و منهم من یقول ائذن لى و لا تفتنى).
این احتمال نیز در تفسیر و شان نزول آیه داده شده است که او (جد بن قیس) به عذر و بهانه زن و فرزند و اموال بى سرپرست خود مى خواست از جهاد صرف نظر کند.
ولى به هر حال قرآن در پاسخ او مى گوید: (آگاه باشید که اینها هم اکنون در میان فتنه و گناه و مخالفت فرمان خدا سقوط کرده اند جهنم گرداگرد کافران را احاطه کرده است) (الا فى الفتنة سقطوا و ان جهنم لمحیطة بالکافرین).
یعنى آنها به عذرهاى واهى و اینکه ممکن است بعدا آلوده به گناه بشوند هم اکنون در دل گناه قرار دارند و جهنم گرداگرد آنها را فرا گرفته است آنها فرمان صریح خدا و پیامبرش را درباره حرکت به سوى جهاد زیر پا مى گذارند مبادا به شبهه شرعى گرفتار شوند!.