ایاصوفیه یا حاجیاسوفیا با ارزش ترین اثر باقی مانده از دوره بیزانس است و از هنرهای موجود در آن موزاییک هایی است که تصاویری از حضرت مریم و حضرت عیسی(ع) در آنها نقش بسته است.
































این بنا توسط ریاضیدان ها و فیزیکدان های مشور طراحی و در 5 سال توسط 10 هزار کارگر و صد استاد فاخر در سال 532 میلادی احداث شده است. معماری گنبد عظیم آن مثل این است که به نور تکیه دارد و تحسین تاریخ دانان و معماران و محافل علمی را برانگیخته است. ایاصوفیا را فرمانروا به همراه کشیش اوتی چیوس در 27 دسامبر 537 در مراسمی بزرگ افتتاح کردند. کلیسای ایاصوفیا از آن به بعد محل عبادت ارتدوکس های استانبول و همچنین محل اجرای مراسم امپراتوری از جمله کروناسیون بود. کلیسا همچنین محل یتیم خانه، محل اعتراف خطاکاران و گناهکاران و همچنین بازدیدکنندگان از سرتاسر جهان بود که به شدت مورد توجه آنها قرار می‌گرفت.



پس از تسخیر استانبول در انتهای جنگ صلیبی چهارم، ایاصوفیا مورد تجاوز و بی حرمتی مسیحیان لاتین قرار گرفت، بسیاری از یادگارهای باستانی و آثار مقدس منجمله سنگ قبر عیسی مسیح، تصویر شیردهی مریم مقدس، کفن عیسی مسیح، استخوان های برخی از امامان مسیحی دفن شده در ایاصوفیا دزدیده شده و به کلیساهای غرب فرستاده شدند. در طول تصرف استانبول توسط لاتین ها ایاصوفیا تبدیل به کلیسای کاتولیک های رم شد .


پس از تصرف استانبول توسط ترک‌های آتامان در سال 1450، ایا صوفیا، به مسجد ایاصوفیا تبدیل شد. سلطان محمدفاتح در همان روز فتح استانبول فرمان تبدیل کلیسای ایاصوفیا به مسجد را صادر کرد و سه روز پس از فتح استانبول، ضمن برپا داشتن مراسم نماز جمعه در ایاصوفیا به امامت آق شمس الدین، خطبه به نام پادشاه فاتح عثمانی خوانده شد. بالاخره در سال 1935 نخستین رئیس جمهور ترکیه مصطفی آتاترک، این بنا را به موزه تبدیل کرد.



این ساختمان زیبا از هر قرنی و از هر نابغه ای اثری دارد. از دوره بیزانس گرفته تا معمار ترک، سینان که اولین معماری بود که اصول زلزله را در کارهایش به کار می گرفت؛ از معماران سوییس تا خطاط های برجسته اسلامی. این اثر از ده ها کشور و شهر آنتیک اثر دارد و تاریخ تصویری بیش از 15 قرن است و از هر دوره مثلا جنگ های صلیبی یا ترکی اسلامی نشانه هایی دارد و در آن فرهنگ اسلامی و مسیحی در هم آمیخته و با گنبد شاهکار آن بیننده را غرق در نور و آرامش می کند و هنوز که هنوز است در مورد اسرار آن کتاب ها نوشته می شود.