اگر قصد خريد گبه و گليم داريدتا چند دهه پيش، زنان روستايي و عشايري براي استفاده خودشان گليم، گبه، جاجيم، زيلو و... مي‌بافتند اما حالا بافندگان انواع ديگر فرش درست مانند بافندگان قالي، به تقاضاي بازار و سليقه خريدار توجه دارند و براساس آن، پاي دار مي‌نشينندگبه نوعي قالي است؛ يعني به غير از تاروپود، پرز هم دارد اما فرش‌فروشان موقع تقسيم‌بندي انواع قالي، گبه را به عنوان قالي حساب نمي‌كنند و آن را يكي از انواع فرش‌ها معرفي مي‌كنند؛ شايد چون ضخامت پرز و طول گره آن نسبت به پرز انواع قالي، بسيار كلفت‌تر و بلندتر است. گبه دست‌بافتي مخصوص عشاير بوده و البته امروز به شكل سفارشي در كارگاه‌هاي قالي‌بافي شهري هم توليد مي‌شود. گبه نقشه ندارد و طرح‌هايش ذهني است؛ يعني بافنده، براساس ذهن خود يا منظره‌اي كه مي‌بيند، نقش حيوان، آدم و درخت يا حتي اشكال هندسي را مي‌بافد. اندازه گبه معمولا از يك و نيم تا چهار و نيم متر است و بزرگ‌تر از اين متراژ را تقريبا نمي‌توانيد در بازار پيدا كنيد.گبه به دليل داشتن پرز كلفت و بافت درشت آن، فرش سنگيني است و چون گره‌هايش هم شل بافته مي‌شود، داراي پرزهاي نرم است. از اواسط دهه 1370 به خاطر سوژه شدن گبه در چند فيلم سينمايي، تب گبه بازار را گرفت و قيمت آن حتي از بعضي قالي‌هاي كاشان و اراك گران‌تر شد اما بعد از طي آن دوره، در حال حاضر تب گبه سرد شده و قيمتش به حالت تعادل رسيده است. در ضمن يكي از هنري‌ترين انواع گبه، گبه‌اي است كه پرز آن از پشم گوسفند تهيه شده باشد؛ يعني بافنده با پشم گوسفند تابيده‌شده‌اي كه رنگ نشده باشد، گبه را بافته باشد. اين نوع گبه در برابر رطوبت بسيار مقاوم است و تابش مستقيم آفتاب منجر به تغيير رنگ آن نمي‌شود و البته خيلي هم زيباست.*موقع خريد ابر مرطوب همراهتان باشد
1- انواع فرش‌ها را بايد به صورت لوله‌اي جمع كرد. بدترين نوع جمع كردن يك فرش، تا كردن‌اش است؛ هر چند با اين روش جاي كمتري را اشغال كند. با اين روش - يعني لوله كردن - احتمال شكستن فرش خيلي كم مي‌شود.2- اگر گرد و غبار و خاك مدت زيادي زير و داخل ريشه‌هاي فرش بماند و تميز نشود، فرش را سفت مي‌كند و باعث شكسته شدن‌اش مي‌شود.3- با وجود جاروبرقي در زندگي‌هاي امروزي، ديگر خيلي كم مشكل بيدخوردگي براي انواع فرش به‌وجود نمي‌آيد اما اگر قرار است براي مدتي گليم، گبه، زيلو و... را در كمد يا گوشه‌خانه نگه داريد، براي جلوگيري از بيدخوردگي، حتما لابه‌لاي آن نفتالين يا تنباكو بگذاريد.4- گليم‌هاي بزرگ و گبه‌ها را اگر با شامپو فرش بشوييد، هم سالم مي‌مانند و هم خوب تميز مي‌شوند اما گليم‌هاي ظريف و هنري و كوچك را بهتر است با شامپو آن هم با دست بشوييد و اگر مي‌خواهيد آن را در ماشين لباسشويي بيندازيد، يادتان باشد كه همراه لباس‌هاي دكمه‌دار و زيپ‌دار، داخل ماشين نيندازيدشان و در ضمن، از پودرهاي رختشويي هم استفاده نكنيد بلكه به جايش از مايع شوينده مخصوص لباس‌هاي رنگي استفاده كنيد؛ ضمنا حرارت آب هم بالا نباشد؛ يعني زير 30 درجه باشد.5- اگر الياف گليم داراي رنگ طبيعي باشد، در مقابل تابش مستقيم آفتاب چندان آسيبي نمي‌بيند اما اليافي كه با رنگ شيميايي رنگ شده – به‌خصوص اگر نامرغوب هم باشد– خيلي سريع در مقابل تابش مستقيم آفتاب رنگ پريده مي‌شود.6- براي تشخيص رنگ طبيعي الياف از رنگ مصنوعي و شيميايي يك فرش، اول به اين نكته توجه داشته باشيد كه رنگ شيميايي بسيار پررنگ و جيغ(!) است اما رنگ طبيعي پختگي دارد و كمتر به چشم مي‌آيد؛ دوم اينكه يادتان باشد موقع خريد حتما همراه خودتان يك تكه پارچه سفيد مرطوب يا يك تكه ابرخيس داشته باشيد و قبل از پرداخت پول، آن را روي فرش مورد نظرتان بكشيد؛ اگر رنگي شد يعني رنگ مصنوعي است.7- وقتي گليم‌تان را با شامپو فرش مي‌شوييد، مراقب باشيد كه ريشه‌هاي گليم را هم خوب تميز كنيد. مراقبت از ريشه‌هاي گليم خيلي مهم است چون ريشه‌هاي پوسيده و كنده شده از ارزش گليم مي‌كاهد.*گليم آن‌قدرها هم ساده نيست!
به زيرانداز بافتني بدون پرز، گليم مي‌گويند. در بافت اين نوع فرش، پودها از ميان تارها رد مي‌شود. گليم انواع مختلفي دارد كه هر نوعش زيبايي مخصوص به خود را دارد. بعضي از انواع گليم پر زحمت بافته مي‌شود، در نتيجه گران‌تر است و بعضي انواع ساده‌تر بافته مي‌شود و ارزان‌تر هم در بازار عرضه مي‌شود.
اما انواع گليم:
*گليم سوزني
گليمي است كه در آن علاوه بر رد شدن پودها از ميان تارها، نقش‌هايي را روي پود بافته يا سوزن‌دوزي مي‌كنند.*گليم ساده (بي‌چاك و چاكدار)
گليم ساده بي‌چاك به اين معني است كه پودها خيلي ساده و بدون مدل خاصي از ميان تارها رد مي‌شود و فقط ممكن است هر چند رج يك بار رنگ پودها تغيير كند. اما گليم ساده چاكدار، گليمي است كه در آن براي بافتن يك طرح – كه ممكن است هندسي يا غيرهندسي باشد - بين پودها به خاطر عوض كردن رنگ پود، فاصله يا چاك ايجاد شود.*گليم سوماك
اين نوع گليم كه طرح‌هاي پيچيده‌تري دارد، ممكن است سينه‌باف (يعني بدون نقشه و كاملا ذهني) يا نقشه‌باف باشد. سوماك ظرافت زيادي دارد و بيشتر با پود ابريشمي بافته مي‌شود. نخ پودي كه با آن يك طرح را بافته‌اند، در پشت كار گره مي‌خورد و با پود ديگري طرح تازه را مي‌بافند و از ميان تارها رد مي‌كنند. در ضمن، طرح‌هاي سينه‌باف، طرح‌هايي انتزاعي اند كه بيشتر براساس محل زندگي، كار و طبيعت اطراف بافنده يا حتي حال و هواي روحي او كه غمگين است يا شاد، آرام است يا هيجان‌زده، روي گليم نقش مي‌گيرد.*گليم فرش
نوعي از گليم است كه بعضي از قسمت‌هاي آن داراي پرز است و به صورت برجسته در كار نمود پيدا مي‌كند. معمولا اين نوع گليم‌ها، مخلوطي از سوماك و قالي است كه قسمت‌هاي گل و بوته و حاشيه‌هاي آن داراي پرز است. قيمت بقيه انواع فرش كه شامل پلاس، زيلو، حصير و نمد مي‌شود كاملا به اين بستگي دارد كه در كجا عرضه شوند؛ در محل توليد يا شهرهاي نزديك به آن. يعني نمي‌شود قيمت پايه‌اي براي آن ارائه كرد.*پلاس
اين نوع فرش كه در قديم بيشتر در زندگي روستاييان كاربرد داشته، امروزه ديگر كمتر كاربرد دارد و كمتر بافته مي‌شود. پلاس فرشي است كه در آن تار و پود، هر دو پنبه‌اي هستند. پيش از اين، نوعي پلاس در بيشتر روستاهاي ايران بافته مي‌شد كه تار آن از نخ پنبه‌اي بود و پود آن از رشته‌هاي باريك شده لباس‌هاي كهنه روستاييان.
در اين نوع پلاس، زنان بافنده با بريدن و به‌هم‌گره زدن لباس‌ها و تهيه رشته‌هاي باريك پارچه‌اي، فرشي مي‌بافته‌اند كه به خاطر در كنار هم قرار گرفتن رنگ‌هاي مختلف پارچه، بسيار زيبا بوده است. امروزه پلاس را به صورت بسيار محدود در بازار عرضه مي‌كنند و بيشتر به عنوان پادري كاربرد دارد. در بعضي از مناطق به پلاس «پروينه» هم مي‌گويند. جالب آنكه نوع خارجي اين نوع بافت الان به قيمت بسيار گران در لوكس‌فروشي‌ها موجود است!*زيلو
نوعي فرش كه تاروپودش هر دو پنبه‌اي است و در اندازه‌هاي بزرگ بافته مي‌شود و معمولا نقوش هندسي و راه راه دارد. بافتش آسان است و بيشتر به عنوان زيرانداز حسينـيـه‌ها استفاده مي‌شود و اندازه‌هاي كوچك‌ترش هم كاربرد زيرانداز پيك‌نيكي را دارد.*نمد و حصير
اين دو زيرانداز را هم جزء فرش محسوب مي‌كنند. البته امروز به غير از محل توليد، كمتر در مناطق ديگر كاربرد زيرانداز را دارد. حصير در مناطقي كه در آن درخت نخل يا ني مي‌رويد، بافته مي‌شود و با آن چيزهاي مختلفي از فرش و سفره گرفته تا كيف و ظرف مي‌بافند.
نمد هم كه از فرو رفتن و به هم چسبيدن پشم شتر به وسيله مالش دادن و فشار آنها به هم شكل مي‌گيرد، نوعي ديگر از فرش است.*سنتي‌ترين كالاي مدرن
1- اگر مي‌خواهيد گليمي كه روي سراميك پهن مي‌كنيد، مدام ليز نخورد و با جا به جا شدن و به‌هم ريختن چيدمان هال يا سالن، اعصاب‌تان را به هم نريزد، بهتر است از اول موقع خريد يا گليم سوماك بخريد كه پشت كارش پر از گره است و مانع سر خوردن گليم مي‌شود يا گليمي بخريد كه دو طرف لبه‌هايش چرم‌دوزي شده و نوعي ترمز فرش محسوب مي‌شود.2- اگر مبل خانه‌تان سفيد رنگ يا كرم رنگ است و مي‌خواهيد اتاقتان كمي رنگ بگيرد و فضا زنده شود، مي‌توانيد گليم كردستان بخريد كه پر از رنگ‌هاي قرمز و آبي و سبز است. اگر مبل خانه‌تان استيل است مي‌توانيد ورني آذربايجان يا سوماك سيرجان بخريد كه پر از رنگ‌هاي طلايي و پرجلوه است و با مبل استيل‌تان كاملا هماهنگ مي‌شود.
گبه‌هاي عشايري باطرح راه راه و حيوان و آدم، به مبلمان و كمد رنگ چوبتان جلوه بسيار زيبايي مي‌دهد.3- كف پاي بعضي‌ها به دليل حساسيت بر اثر راه رفتن روي فرش ماشيني – كه داراي الياف مصنوعي است – تركيده و پوست پوست مي‌شود اما كارشناسان فرش معتقدند كه الياف طبيعي مثل پشم، پنبه و نخ ابريشم نه تنها باعث تركيدگي پا نمي‌شود بلكه به دليل انرژي‌بخشي اين الياف – كه در بافت فرش دستباف به كار مي‌رود – تا حدودي از درد رماتيسم و پادردهاي ساده افراد مي‌كاهد.4- فرش‌هايي كه براساس نقشه بافته مي‌شوند، معمولا بدون اشكال‌اند و حتي اگر چند سال هم در خانه‌تان پهن باشند، موقع فروش، جناب سمسار كمتر مي‌تواند عيب رويش بگذارد و ضرر نمي‌كنيد اما فرش‌هاي سينه‌باف گرچه طرح‌هايش بكرتر است و به طبيعت نزديك‌تر ولي چون اشكالاتي از جمله رعايت‌نشدن قرينه‌ها و اندازه‌هاي اشكال (به ويژه اشكال هندسي)، كج‌بافي در حاشيه‌ها و دورنگ بودن زمينه دارند، موقع فروش كلي بهانه به دست جناب سمسار مي‌دهند كه قيمت را پايين بياورد. البته تا جايي كه مي‌توانيد به فرش‌فروشاني كه فرش كهنه هم مي‌خرند مراجعه كنيد تا سمسارها.5- اگر مي‌خواهيد پولي كه خرج مي‌كنيد ديرتر از بين برود، گليمي بخريد كه تارش از جنس پشم يا ابريشم باشد چون نخ پنبه‌اي زودتر مي‌پوسد.6- اگر در مناطق گرمسيري زندگي مي‌كنيد و مي‌خواهيد از رسيدن حرارت شديد زمين به داخل خانه جلوگيري كنيد، از حصير يا زيلو استفاده كنيد؛ چون گرما را از خود عبور نمي‌دهد و بسيار خنك است.
7- اگر در مناطق سردسير زندگي مي‌كنيد و مي‌خواهيد از شر سرما خلاص شويد، بهتر است نمد بخريد؛ نمد گرما را درون خود نگه مي‌دارد و از انتقال سرما از كف خانه به داخل جلوگيري مي‌كند اما تنها عيبش اين است كه پرزش به لباس مي‌چسبد. در ضمن، نمد بهترين پا دري رطوبت‌گير براي جلوي در حمام است
کاربر برتر مـاه
