به دليل اهميتي که ترموکوپل در وسايل گاز سوز دارد در اين مقاله به ساختمان و اساس کار آن مي پردازيم.
هر گاه دو فلز غير هم جنس از يک طرف به هم متصل باشند و قسمت اتصال را حرارت بدهيم در دو سر آزاد طرف ديگر آن ها برق بوجود مي آيد. البته برقي که به اين صورت توليد مي شود بسيار کم است .در هر صورت ترموکوپل يک مولد جريان الکتريکي است . از اين خاصيت ترموکوپل و برق توليدي آن در شير کنترل هاي (کاربراتور هاي ) وسايل گاز سوز استفاده مي شود .
تذکر :يکي ديگر از موارد استفاده ترموکوپل اندازه گيري درجه حرارت کوره ها مي باشد. (مثلا" اگر محل اتصال دو فلز آهن وکنستانتان را حرارت دهيم به ازاء هر 100 درجه حرارت، 5 ميلي ولت برق توليد مي شود . که اين جريان توليدي به وسيله دستگاه هاي اندازه گير نظير گالوانومتر قابل اندازه گيري است.

در شير کنترل ها - محل اتصال دو فلز ترموکوپل توسط شمعک (پيلوت) گرم مي شود .انتهاي ديگر ترموکوپل به بوبيني متصل مي شود. برق توليدي ، باعث ميدان مغناطيسي در بوبين شده و هسته بوبين را هميشه به حالت جذب (بطرف داخل بوبين) نگه مي دارد.در سر طرفي از هسته بوبين که آزاد است واشر ظريفي نصب شده است.در صورتي که به هر دليل شعله خاموش يا قطع گردد جريان ترموالکتريک ايجاد شده توسط ترموکوپل قطع شده ،بوبين خاصيت مغناطيسي خود را از دست داده و فنري که پشت هسته بوبين قرار دارد آن را به بيرون رانده و واشر آن مسير اصلي گاز را مي بندد.و به همين دليل است که در هنگام روشن کردن وسايل گاز سوز ترموکوپل دار حدود 20 ثانيه بايد دگمه آن را نگه داشت تا ترموکوپل گرم و برق توليدي ، هسته (سوپاپ) بوبين را در حالت جذب نگه دارد و مسير گاز باز شود.
ترموکوپل وسيله اي بسيار ضروري از نظر ايمني وسايل گاز سوز مي باشد زيرا در صورتي که مثلا" گاز شبکه قطع شود و مجددا" بر گشت داشته باشد از تجمع گاز و خطر آتش سوزي و انفجار جلوگيري مي کند همچنين در مورد اجاق گاز هايي که مجهز به ترموکوپل هستند بايد گفت در صورت سر رفتن غذا و خاموش شدن شعله جريان گاز قطع مي گردد و خطر انتشار گاز وجود ندارد. (در شکل زير يک ترموکوپل و دو نمونه بوبين نشان داده شده است.).


آزمايش سالم بودن ترموکوپل و بوبين- تقريبا" با نگاه کردن به شکل ظاهري ترموکوپل مي توان سالم بودن ويا خرابي آن را تشخيص داد. اگر محل اتصال دو فلز سوخته شده باشد ودر حقيقت اتصال از هم جدا شده باشد به احتمال زياد ترموکوپل خراب است در انتهاي ديگر ترموکوپل که به بوبين متصل مي شود دو فلز دروني و بيروني ترموکوپل به وسيله واشر عايقي از هم جدا شده ،در صورتي که سر فلز دروني کنده شده ويا واشر خراب شده باشد دليل بر خرابي ترموکوپل مي باشد.
ترموکوپل را مي توان به همراه يک بوبين سالم تست نمود با توجه به شکل اگر انتهاي ترموکوپل را به بوبين متصل نموده وسر ترموکوپل را حرارت دهيم (محلي که در شکل با پيکان قرمز نشان داده شده است.) و هسته بوبين را با انگشت به داخل فشار دهيم (محلي که با پيکان سبز نشان داده شده ) و حدود 20 تا 30 ثانيه نگه داريم. اگر پس از رها کردن ، هسته به جاي اول خود بر نگشته و در حال جذب بماند ترموکوپل سالم،ودر غير اين صورت معيوب است.
تذکر مهم- با توجه به شکل چون يک سر سيم بوبين به بدنه آن متصل است و همينطور بدنه بيروني ترموکوپل يکي از سيم هاي هادي جريان محسوب مي شود ، لذا بايد توسط يک سيم رابط هادي قسمت بيروني ترموکوپل را به بدنه بيروني بوبين متصل نموده تا آزمايش فوق درست بوده و جواب دهد.(در شکل اين سيم با رنگ آبي مشخص شده است.)

Click here to view the original image of 534x280px.


ساده ترين راه تست ترموکوپل آن است که سر آن را حدود 20 الي 30 ثانيه حرارت داده و بلافاصله انتهاي آن را توسط دو سيم رابط به بلندگوي کوچکي متصل نماييم در صورت سالم بودن ترموکوپل صداي (تق) ضعيفي از بلند گو شنيده مي شود که نشانه وجود جريان الکتريکي ميباشد.
بوبين را مي توان به همراه يک ترموکوپل سالم آزمايش کرد (طبق آزمايش ترموکوپل به همراه بوبين که شرح داده شد.).همچنين اگر بوبين را به يک باتري کوچک 5/1 ولتي وصل نموده و هسته آن را با انگشت بداخل فشار دهيم اگر پس از بر داشتن انگشت به همان حال ماند بوبين سالم است.