افسانه های کهن ایرانی سمندر را زاده آتش می دانند که نامش ترکیبی از ۲ کلمه سام (آتش) و اندر (درمیان) است. سمندرها در فصل زمستان برای فرار از سرما وارد شکاف درختان می شوند. در قدیم که انسان ها چوب ها را به عنوان سوخت آتش می زدند ناگهان سمندر از آن به بیرون می جهید به همین دلیل، قدیمی های ایران سمندرها را موجوداتی زاده آتش می دانستند و آن را نماد پاکی، شجاعت، ایمان پایدار و انسان راست کردار می دانستند.


سمندرها گونه های بسیار متنوعی دارند، اما یکی از آنها سمندری است که اندمیک ایران است. گونه های اندمیک یعنی موجوداتی که انحصارا در یک منطقه جغرافیایی زندگی می کنند و فقط خاص آن منطقه هستند. سمندر لرستانی با نام علمی Neurergus Kaiser را گاهی محلی ها به نام مارمولک رنگی می شناسند. این گونه بسیار زیبا و باشکوه با بدنی نرم به درازای ۱۴ سانتی متر در کوه های زاگرس در شمال خوزستان و مناطق آبشاری لرستان زندگی ناآرامی را سپری می کند.سمندر لرستانی اصلا موجودی نیست که قابلیت خوراکی داشته باشد، بنابراین تقریبا کسی در ایران یافت نمی شود که آن را شکار کند تا غذایی از آن تولید کند. این سمندرها، حتی شکارچی طبیعی هم ندارند بنابراین به نظر می آید که نباید خطری آنها را تهدید کند در حالی که اصلا این گونه نیست. سمندرهای لرستانی آنچنان در معرض تهدید انقراض قرار گرفته اند که در اجلاس ساتیس (حمایت از گونه های طبیعی) که ابتدای همین سال در قطر برگزار شد، ممنوعیت خرید و فروش این گونه زیبا تصویب شد. در کشورهای اروپایی و آمریکایی هر سمندر لرستانی گاه تا ۷۵۰ دلار خرید و فروش می شود و افراد محلی گاه هر سمندر را با قیمت فقط ۱۰۰ تومان می فروشند.
سمندر لرستانی در دنیا بی نظیر است و هیچ همتایی از آن در دیگر جاهای دنیا وجود ندارد و اکنون این نادرترین گونه زاگرس در حال انقراض است و من و شما باز هم مسوولان انقراض هستیم. فکر نکنید که ما هیچ گناهی نداریم. وقتی در روزهای آخر هر سال در میدان تجریش تهران یا مراکز خرید دیگر در سراسر ایران به فکر خرید ماهی قرمز و تنگ و سبزه و سمنو هستید اگر تشتی پر از سمندرهای زیبای رنگی دیدید و با خواهش فرزندتان برای خرید آن سمندرهای نازنین مواجه شدید، اصلا به درخواست فرزند دلبندتان توجه نکنید. اگر او اکنون کمی گریه زاری کند خیلی بهتر از آن است که فردا روزی در رثای یکی از گونه های منحصر به فرد دنیا اشک حسرت بریزد.