تعريف كشيده (مد): حروفي كه داراي سطح باشند و در مسير مسطر با تمام پهناي دَمِ قلم حركت كنند و طولشان سه نقطه يا بيشتر باشد. در خط نستعليق، كشيده ها اصلي ترين جزء سطر هستند. پس از آن دواير و سپس حروف كوچكتر اجزاي فرعي هستند. پس انتخاب كشيده مناسب در زيبايي خط بسيار مهم و ضروري است.
انواع كشيده ها در نستعليق:
1- كشيده هاي حقيقي
2- كشيده هاي مجازي
3- كشيده هاي منفرد
4- كشيده هاي متصل
5- كشيده هاي تخت
6- نيم كشيده هاي تخت
7- كشيده هاي كماني
8- كشيده هاي هم جوار
9- كشيده هاي روي هم
10- كشيده هاي مكمل
11- كشيده هاي متروك
همچنين در بحث كشيده ها درخوشنويسي نستعليق، بايد در مورد سرفصلهاي زير نيز بدانيد: * زيباترين كشيده ها
* كشيده هاي اصلي در قطعات مختلف
* كشيده هاي نازيبا
* كشيده هاي نادرست
* اندازه كشيده ها
* كرسي كشيده ها
* قلم گذاري كشيده ها
* گودي و آبخور كشيده ها
* اولويت و انتخاب و نقش كشيده ها
* تعداد كشيده ها در قطعات مختلف
كشيده هاي حقيقي
حروفي كه هم به تنهايي و هم در اتصال به حروف ديگر، به صورت كشيده نوشته مي شوند. كشيده هاي حقيقي زيباترين كشيده ها هستند و شامل:
ب، پ، ت، ث، ك، گ، ف (به صورت منفرد و يا در آخر كلمه)
س، ش، و ي (معكوس)
نكات:
* حروف ب، پ، ت، ث، ن، ي وقتي وسط كلمه باشند كشيده مجازي محسوب مي شوند.
* حروف ب، پ، ت، ث، ن، ي را نبايد در اول كلمه كشيد.
* ف در اول و وسط كلمه، كشيده مجازي است. كشيده هاي مجازي
كشيده هاي مجازي هرگز بصورت منفرد به كار نمي روند.
1- اگر كشيده هاي حقيقي در جايي بجز آخر كلمه يا منفرد به كار رود، كشيده مجازي محسوب مي شود.
2- حروف زير براي زيبا شدن، در اتصال به حروف ديگر كشيده مي شود:
ج، چ، ح، خ، ص، ض، ط، ظ، ع، غ، ق، م، ه كشيده هاي تخت
حروف: ب، پ، ت، ث، ف، ك، گ، ي معكوس كشيده هاي تخت محسوب مي شوند.
* كشيده هاي تخت بايد 7 نقطه يا بيشتر از آن طول داشته باشند.
* گودي كشيده هاي تخت كمتر از يك نقطه است.
* در سطرهاي طولاني نثر و كتابت بهتر است از كشيده هاي تخت استفاده نشود؛ (مي توان در اين شرايط از كشيده هاي كماني استفاده كرد.) زيرا با فاصله هايي كه ايجاد مي كند انسجام سطر را دچار خلل مي كند.
* در تركيب شعر و سطرهاي كوتاه، مي توان از كشيده هاي تخت استفاده كرد.
* كشيده هاي تخت بيشتر از 11 نقطه، بهتر است در حالت معمولي به كار نرود و فقط در كتيبه نويسي و قصارنويسي استفاده شود.
* ي معكوس در حالت 7 نقطه اي كمتر به كار مي رود و بيشتر از ي معكوس 9 تا 11 نقطه اي استفاده مي شود.(در كتابت نثر برعكس است؛ يعني اندازه 7 نقطه اي به ندرت استفاده مي شود و اندازه هاي 9 تا 11 نقطه اي بهتر است استفاده نشود.) كشيده هاي نادرست
در نستعليق، كشيدن بعضي حروف اشتباه است:
1- حروف ك - گ - ل در هيچ كلمه اي كشيده نمي شوند. (بجز ك و گ در پايان كلمه كه همان كشش ب است)
2- حروف ب - پ - ت - ث - ن - ي در اول كلمه كشيده نمي شوند.
3- حرف م در اول كلمه كشيده نمي شود. (به ندرت در اتصال به الف و دال استفاده شده است)
4- اگر اين حروف در آخر كلمه باشند نبايد قبل از آنها حرف كشيده اي باشد:
ب - پ - ت - ث - ج - چ - خ - ح - ص- ض- ط- ظ- ف- ق- ك- گ- ي
5- كشيده هاي متصل به واو يا قاف آخر اشتباه است.
6- وقتي حروف ع - غ - ط - ف - ق در وسط كلمه باشند، در صورتي مي توان حرف قبل از اين حروف را كشيده نوشت كه حرف بعد از آنها به طرف پايين باشد. مثال: كشيدن ف در فقدان اشتباه است زيرا دال به سوي بالا مي رود. اما كشيدن س در سفر درست است زيرا حرف ر به سمت پايين حركت مي كند.
7- بين چشم و دندانه حروف ص - ض نمي توان كشيده اي قرار داد.
8- بين دندانه هاي س - ش نمي توان كشيده اي در نظر گرفت. س و ش هنگام كشيده شدن هيج دندانه اي ندارند.
9- حرف «ي» در اتصال به «ن» آخر كشيده نمي شود.
10- دو حرف چسبيده به هم نمي توانند كشيده شوند مگر بينشان يك حرف ديگر قرار گيرد. كه در آنصورت بهتر است يكي از كشيده ها كشيده كامل نباشد.آموزش خوشنويسي مثال: كشيدن حروف «س» و «ت» در است اشتباه است.
بنا به خواست يكي از دوستان گرامي، در مورد انواع كشيده ها در خط نستعليق، در اين پست و چند پست ديگر، مطالبي خواهم نوشت. منبع اطلاعات: «كتاب كشيده» استاد فلسفي است.
کاربر برتر مـاه
