چکیده
جنگل فندقلو واقع در ۲۵ کیلومتری شهر اردبیل و ۱۰ کیلومتری جنوب شهر نمین، ادامه جنگلهای نیمهگرمسیری استان گیلان و بخشی از جنگلهای شرق استان اردبیل است، این جنگل وسیع با داشتن جاذبههای بسیار متنوع گردشگری همچون آب گرم مشهسویی با خواص درمانی بسیار، چشمههای متعدد با آبی سرد وگوارا همچون داشبولاغی و سویوق بولاغی، آبشارهای زیبا نظیر آبشار بارزو در دامنه کوه آسبیناس و آبشار شرشر، دریاچههای طبیعی همانند سوهاگلی و دریاچه مصنوعی سد سقزچی، دره زیبا و دیدنی اوچدره و دره عمیق کوه سنگر، سنگهای فرسایش یافته با شکلهای متنوع همچون فیلداشی و سَیَنگداشی، کوههای مرتفع آسبیناس و سنگر با چشماندازهای بینظیر، دارای موقعیت بسیار ممتازی در صنعت زمینگردشگری ایران بوده و سالانه پذیرای گردشگران بسیاری از اقصی نقاط ایران است.کلیدواژهها: زمین گردشگری، جنگل فندقلو، آسبیناس، داشبولاغی، فیلداشی.
منطقه مورد مطالعه به خاطر داشتن جاذبههای منحصر به فرد جنگلی و مرتعی با جذابیتهای طبیعی متنوع همچون استخر آبگرم مشهسویی، سد سوها، درههای زیبا، آبشارهای دیدنی، چشمههای گوارا، کوههای مرتفع، صخرهها و دشتهای پوشیده از زیباترین و نادرترین گلهای دنیا نظیر سوسن چلچراغ (فقط در سه نقطه از ایران می روید و به دلیل نادر بودن آن تنها گلی است که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است) وگل بابونه (با خواص متعدد درمانی)، قابلیتی بسیار ممتاز برای توسعه در صنعت اکوتوریسم و به ویژه در امر ژئوتوریسم دارد، که همه ساله پذیرای خیل کثیری از گردشگران داخلی و خارجی برای شرکت در جشنواره گل بابونه و استفاده از امکانات رفاهی مجموعه تفریحی تفرجگاه فندقلو و استفاده از امکانات پیست اسکی فندقلو میباشد. در این مقاله تنها به بخشی از پدیدههای زیبای جنگل فندقلو میپردازیم (شکل۲).
۱-مشه سوییشکل ۲: تصاویری از جاذبههای ژئوتوریسم منطقه فندقلو الف) پیست اسکی فندقلو ب) تفرجگاه فندقلو ج) گل بابونه د) گل سوسن چلچراغ
آبگرم مشهسویی یا ایستیسو با دمای حدود cº ۲۵ در کنار رودخانهای به همین نام قرار دارد که بر اثر فرسایش صخرهها در درون حوضچهای به ابعاد ۶*۵ به وجود آمده است. این آبگرم دارای خواص درمانی جهت درمان پادرد وکمردرد، آرامش اعصاب و غیره است. راه دسترسی به این چشمه به صورت مسیر جنگلیست که دارای مناظر بکر، چشمهسارهای بهشتی و هوای روحبخش است. متاسفانه امکانات رفاهی آن تنها محدود به قهوهخانه فصلی است که از دو اطاق گلی تشکیل شده و در بهار و تابستان پذیرای گردشگران میباشد (شکل ۳).
شکل ۳: نمائی از آبگرم مشهسویی۲-سوها گلی
سد سوها یا سوها گَلی یک پدیده طبیعی ـ مصنوعی است که در ارتفاع ۱۴۰۰متری از سطح دریا و در بالای کوه قرار گرفته است. این منطقه با آب و هوای معتدل نشات گرفته از هوای استان گیلان دارای منظره بسیار زیبا و رویایی است که از سه طرف به قله کوه با مراتع و جنگلی زیبا و از طرفی دیگر به درهای زیبا منتهی میشود. چنین توپوگرافی طبیعی کمنظیری توانسته همچون سدی طبیعی راه آبهای ورودی را سد کرده و پدیدهای بینظیر را در چنان ارتفاعی بوجود آورده باشد. این سد در طول سال میتواند آب مصرفی کشاورزان را تامین میکند (شکل ۴).
شکل۴ : نمائی از دریاچه سوها گلی۳-چشمهها
جنگلهای فندقلو به خاطر کوهستانی بودن دارای چشمههای زیادی با آبهای گوارا و شیرین است که از دل کوه سرازیر شده و در مسیر پر پیچ وخم خود رودخانههایی را در کوهپایهها به وجود میآورند. این چشمهها در جنگلها، دامنه کوهها و مراتع دیده میشوند که از آن جمله میتوان به گژدی بولاغی، سویوق بولاغی، خنچل بولاغی، شیخاده بولاغی، دوشان بولاغیچپرلی بولاغی، خان بولاغی، داش بولاغی، بیوک بولاغی اشاره کرد. آب این چشمه سرد و گوارا است وآری از هر گونه مواد زاید و مواد شیمیایی و عناصر سنگین آب می باشد و برای کسانی که از ناراحتی های کلیوی بخوص سنگ کلیه رنج می برند بسیار مفید می باشد (شکل ۵).۴- رودخانههاشکل ۵: الف) سویوق بولاغی ب) داش بولاغی
رود مهم قرهسو که یکی از مهمترین رودهای ایران در آذربایجان به شمار میآید از ارتفاعات کوه اسبینه و خان بولاغی واقع در منطقه نیارق اردبیل سرچشمه گرفته و بعد از طی مسیر طولانی به شکل مئاندر با آبشارهای زیبا و تند آبهایی در ۲کیلومتری شمالغربی اصلاندوز به رود ارس میپیوندد. این رود در طی سال با طغیانهای ویرانگر، اراضی حاشیه رود را به زیر آب برده و خساراتی جبرانناپذیر به ساکنان منطقه وارد میکند.سوهاچایی دیگر رودخانه زیبای این منطقه است که از کوه خان بولاغی سرچشمه گرفته و با گذر از روستای سوها و پیوستن چندین رود فرعی به آن، نهایتا به رودخانه سقزچایی میپیوندد. رودخانه سوهاچایی از پدیدههای کمنظیر موجود در منطقه نیارق است که گردشگران مشتاق دیدن آن هستند (شکل ۶).۵- کوه اَسبینه (آسبیناس)شکل ۶: تصاویری از رودخانههای جنگلهای فندقلو الف) رودخانه نیارق ب) سد سقزچی بر روی سقزچی چای
کوه آسبینه یا همان آسبیناس با توجه به آنچه که در کتاب مقدمه ای بر تاریخ و فرهنگ نیارق در مورد این کوه نوشته شده ” کوه آسبیناس در ۳۳ کیلومتری شمالشرقی اردبیل و ۸ کیلومتری روستای نیارق اردبیل، با ارتفاع ۲۰۰۵ متری در یک منطقه جنگلی قرار گرفته است.” این کوه شمالیترین کوه از رشتهکوه باغرو البرز غربی است که رودهای آستارا چایی و رود لوندویل از آن سرچشمه گرفتهاند. روستاهای ویلکیج در دامنه سرسبز آن واقع شده است. در قله این کوه سنگی بزرگی به نام پالانداشی به شکل زین اسب وجود دارد که زیبایی خاص به کوه داده است (شکل ۷).۶-کوه سنگرشکل۷: نمائی از کوه آسبینه (آسبیناس)
کوه سنگر با ارتفاعی در حدود ۲۱۲۰ متر از سطح دریا مرتفعترین کوه در منطقه ویلکیج است که در بالادست روستای حور قرار گرفته است. کوه سنگر از موقعیتی استثنایی در منطقه جنگلهای فندقلو برخوردار میباشد چرا که انتهاییترین و جنوبیترین نقطه جنگلهای فندقلو به شمار میرود و به لحاظ گردشگری و دامپروری دارای اهمیت ویژهای است. موقعیت استثنایی و ارتفاع زیاد کوه سنگر باعث شده که قله آن بهترین نقطه برای احداث ایستگاه رادیو تلویزیونی باشد (شکل ۸). در یک روز صاف و آفتابی از فراز قله این کوه میتوان مناظرهای بینظیری از کوههای تالش، صخرهها و درههای پوشیده از جنگلهای استان گیلان و جنگل فندقلوی استان اردبیل، سد سقزچی اردبیل و دورنمائی از دریای خزر را مشاهده کرد. این منطقه شاید جزء نادر مناطقی در ایران باشد که بتوان بر فراز ابرها گردش کرد (شکل ۸).۷- قلعهها (قالا)شکل ۸: تصاویری از کوه سنگر، درههای پوشیده از مه و ایستگاه رادیو و تلوزیون کوه سنگر
یکی از جاذبههای ژئوتوریسمی جنگلهای فندقلو قلعههای معروف این منطقه است. از جمله این قلعهها میتوان به قلعه شیندان در کنار تونل جاده اردبیل – آستارا و قلعه قیز قلعهسی که از آثار قیام بابک خرمدین است، اشاره نمود. این قلعه با صخرههای بلند در کنار پرتگاه پوشیده از درختان زیبای فندق از دور بسان برجکهایی دیده میشود که با ارتفاعی متفاوت به شکل هرمی خودنمایی میکند(شکل ۹).۸-آبشارهاشکل ۹: دورنمائی از قالا در جنگل فندقلو
از آبشار های معروف ومشهور منطقه می توان به آبشاربالا دهَنز و آبشار بارزو یا برزوو اشاره کرد که در دامنه کوه آسبیناس واقع است ارتفاع حدود ۱۶۰مترمی باشد و محیطی جنگلی بوده و شرشر آن در دامنه کوه در دل جنگل گواه بر دلنواز بودن آن است.آبشار دیگری هم بنام شرشر در شیخ اده بولاغی واقع است که از معروفیت بیشتری بر خوردار نیست وفقط در منطقه معروف است [۶] (شکل۱۰).۹-درههاشکل ۱۰: الف) شرشر ب) برزوو ج) بالا دهَنز د) شرشر
اوچدره (سهدره) از درههای معروف منطقه فندقلو است که به صورت تعدادی دره کوچک و بزرگ کنار هم دیده میشود. به دلیل جنگلی بودن و رویش فندق این دره به طور محلی به نام فندیقلیق هم شهرت یافته است. از دیگر درههای شناخته منطقه فندقلو میتوان به دو درهسی، جینلیدره، گئندره و دره عمیق کوه سنگر اشاره کرد (شکل ۱۱).۱۰- فیلداشی و سَیَنگداشیشکل ۱۱: نمائی از الف) دره عمیق کوه سنگر ب) گئن دره
در مراتع دامنه کوه سنگر منظرهای بسیار زیبایی از یک سنگ فرسایش یافته به شکل سر فیل وجود دارد که به نام فیلداشی یا سنگفیل معروف است. این سنگ در کنار راه ارتباطی روستای حور به ایستگاه کوه سنگر قرار گرفته است. سَیَنگداشی سنگی است فرسایشی طاق مانند شبیه به دسته کوزه (که به زبان ترکی به آن سَیَنگ گفته میشود) در نزدیکی روستای سوها قرار گرفته است.نتیجه گیریشکل۱۲: تصاویری از الف) نمای سمت راست فیلداشی ب) نمای سمت چپ فیلداشی ج) سَیَنگ داشی
جنگلهای فندقلو مجموعهای بسیار ارزشمند از انواع پدیدههای زیبای طبیعی همچون رودخانهها، چشمهها، آبشارها، دریاچهها، کوهها و درهها، دشتهای پوشیده از گل و مراتع است که از نظر زمینگردشگری، جزء مناطق بینظیر ایران به شمار میرود. این منطقه به دلیل دارا بودن پتانسیلهای فراوان گردشگری در تمام فصول سال مورد توجه طبیعتدوستان قرار میگیرد به همین خاطر نیازمند معرفی هرچه بهتر و سرمایهگذاریهای لازم جهت توسعه امکانات رفاهی برای گردشگران میباشد.
کاربر برتر مـاه
